Πως δημιουργηθήκαν οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 23ης Μαρτίου 1821 στην Καλαμάτα

Πως δημιουργηθήκαν οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 23^ης Μαρτίου 1821 στην Καλαμάτα και η συμμετοχή της Εκκλησιαστικής κοινότητος.-κριτική θεώρησή τους

 Ιωάννου Π. Μπουγά

Θεολόγου

 Διδάκτορος Νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας

   Εδώ και πολλά χρόνια ο Νίκος Ζερβής έχει αποδείξει, ότι η δοξολογία για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους Τούρκους δεν πραγματοποιήθηκε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων Καλαμάτας, αλλά στον Ιερό Ναό του Άγιου Ιωάννου του Προδρόμου. ( Νίκου Ζερβή, Που έγινε η πρώτη δοξολογία στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821; Ανάτυπον από τα Πρακτικά Β’ τοπικού Συνεδρίου Μεσσηνιακών Σπουδών Κυπαρισσία 27-29 Νοεμ. 1984 ).

   Επίσης έχει καταστήσει σαφές ότι, το παρουσιαζόμενο το 1948 από τον Σύλλογο προς διάδοσιν των Γραμμάτων Καλαμάτας, χειρόγραφο του Παπά-Πολυζώη Κουτουμάνου, είναι πλαστό με πιθανό συντάκτη του τον δημοσιογράφο - ιστοριοδίφη και μετέπειτα Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας Γιάννη Αναπλιώτη. Στο χειρόγραφο αυτό οι κατασκευαστές του ιστορικού ψέματος αναγράφουν ότι η Δοξολογία από τους αγωνιστές της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821 έγινε στον Ναό των Αγίων Αποστόλων.

   Αλλά σημαντικό επίσης είναι το γεγονός, ότι το 1988 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η « ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ », η οποία δημοσιεύθηκε την 6^ην Ιουνίου 1821 στην Γαλλική Εφημερίδα « LE CONSTITUTIONNEL ». Το 1988 είναι πολύ αργότερα βεβαίως από όταν οι Καλαματιανοί ιστοριοδίφες, με κάθε τρόπο ( εκδόσεις, χειρόγραφα εποχής μνημεία, πανηγυρικούς κ. α. ) προσπάθησαν να καθιερώσουν την Καλαμάτα ως την πρώτη απελευθερωθείσα πόλη της Ελλάδος κατά την Επανάσταση του 1821. Αναφέρει λοιπόν μεταξύ άλλων η διακήρυξη αυτή του Αρχιεπισκόπου Πατρών Γερμανού, η οποία εξεφωνήθη την 20^ην Μαρτίου 1821 στην Αγία Λαύρα : « Αύριον ακολουθούντες τον Σταυρόν θα βαδίσωμεν προς αυτήν την πόλην των Πατρών…».

   Πρόσφατα ο Παναγής Κουμάντος στο βιβλίο του : « Οι δήμαρχοι της Καλαμάτας (1834- 1978)», Καλαμάτα 2017 δημοσιεύει επιστολή του Δημάρχου Καλαμών Ιωάννη Κυριακού, ο οποίος είναι αυτόπτης μάρτυρας της εισόδου των επαναστατών στην Καλαμάτα στην οποία επιστολή « ο Κυριακός υποστηρίζει ότι ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης εισήλθε στην Καλαμάτα όχι ως επαναστάτης, αλλά ως προσκεκλημένος του Αρναούτογλου, τον οποίο οι Οθωμανοί υποδέχτηκαν ως φίλο» ( σελ. 49-52 ).

   Άρα αν πρέπει ή αν θέλει να αποδώσει κάποιος πρωτεία θα έπρεπε να τα αποδώσει στην Αγία Λαύρα, διότι ξεκίνησε τον πόλεμο στις 20 Μαρτίου 1821.

   Βεβαίως το πρόβλημα δεν είναι αν υπήρξε πρώτη απελευθερωθείσα πόλη, αλλά όπως και καθιερώθηκε ως ημέρα συμβολική, το ορθόν είναι ότι σύσσωμος η Ελλάδα ξεκίνησε τον απελευθερωτικό αγώνα εναντίον των Τούρκων στις 25 Μαρτίου 1821. Στην Καλαμάτα απλά είναι μία τοπική εορτή όπως σε κάθε πόλη της Ελλάδος.

   Όλα αυτά πλέον είναι γνωστά και βεβαίως το γεγονός ότι η απελευθέρωση της Καλαμάτας το 1821 ήταν μια αναίμακτη απελευθέρωση, επανάσταση δηλαδή χωρίς αίμα, χωρίς μάχη δεν λέγεται επανάσταση αλλά επιεικώς παράδοση, μπορεί και περίπατος.

   Αυτή η παραποίηση των γεγονότων που έλαβαν χώρα στις 23 Μαρτίου 1821 συνεχίζεται με το ότι η Καλαμάτα απελευθερώθηκε πρώτη και άλλες κατάλληλες για κάθε εποχή ιδεολογικές εθνικές εξάρσεις, όπως προκύπτει και από πολλούς μέχρι τώρα πανηγυρικούς που εκφωνήθηκαν κατά τον εορτασμό της επετείου αυτής. Μέχρι σήμερα το πανηγύρι της αναπαραστάσεως κάθε 23 Μαρτίου καλά κρατεί με την παρουσία Αρχιεπισκόπων, Μητροπολιτών, Βασιλιάδων και πολλών λεγομένων εκπροσώπων του λαού, όπως επίσης καλά κρατεί η ανέγερση αρκετών μνημείων για την Ελευθερία, για την Ελλάδα, ενώ θα αρκούσε ένα και σημαντικό.

   Αυτό που συνέβη στην Καλαμάτα είναι η αποστολή της Προκηρύξεως προς τας ευρωπαϊκάς αυλάς και είναι στην πραγματικότητα ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός για τον Νεώτερο Ελληνισμό.

   Όμως η επέτειος της απελευθερώσεως της Καλαμάτας ή καλύτερα της ειρηνικής παραδόσεώς της από τους Τούρκους στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, δεν εορταζόταν από το 1822 έως το 1946 αφού μέχρι τότε δεν έχουμε καμμία γραπτή αναφορά, σε αντίθεση με την εορτή της 25^ης Μαρτίου για την οποία υπάρχουν πλείστες όσες σε εφημερίδες και περιοδικά.

   Παρακάτω θα περιγραφεί συντόμως μέρος από το χρονικό εορτασμού μέσα από τις πληροφορίες τις οποίες παρέχουν τα περιοδικά της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας Διδαχή και Αρχείο. Ὁ ιδρυτής αυτών των περιοδικών Μητροπολίτης Μεσσηνίας ( 1945-1961 ) Χρυσόστομος Δασκαλάκης υπήρξε ο πρωταγωνιστής της καθιερώσεως της εορτής της 23ης Μαρτίου 1821, ημέρα κατὰ τὴν οποία απελευθερώθηκε πρώτη η Καλαμάτα απὸ τὸν τουρκικό ζυγό, ως επισήμου ημέρας της Ελληνικής Ελευθερίας και με συνεχείς προσπάθειες του, σε συνεργασία με πνευματικούς ανθρώπους της Καλαμάτας, η επέτειος αυτή αναγνωρίστηκε απὸ όλους τους Έλληνες με Βασιλικό Διάταγμα, που δημοσιεύθηκε στὸ φύλλο 72 της εφημερίδας της Κυβερνήσεως στις 19-4-1947. Δεν είναι εύκολο να κρίνει κανείς την προσπάθεια αυτή του Χρυσοστόμου Δασκαλάκη, η οποία ο χρόνος έδειξε ότι ήταν επιτυχής, ενδεχομένως για την εποχή του να ήταν αναγκαία και ενωτική για τον λαό της Καλαμάτας.

   Έτσι λοιπόν το περιοδικό Διδαχή καταγράφει για την επέτειο ως ακολούθως :

   Για το έτος 1946 αναφέρεται το εξής : « Ο από του παρελθόντος έτους πρωτοβουλία του Συλλόγου διαδόσεως Γραμμάτων καθιερωθείς επίσημος εορτασμός της 23^ης Μαρτίου ημέρας απελευθερώσεως των Καλαμών από τον ζυγόν των Τούρκων επανηγυρίσθη και κατά το τρέχον έτος λαμπρώς ( ενν. 1947 ) Την 4^ην απογευματινήν της 23^ης Μαρτίου ετελέσθη εν τω Βυζαντινώ Παρρεκλησίω των Αγίων Αποστόλων εν Καλάμαις, όπου και το 1821 εγένετο η ύψωσις της σημαίας της επαναστάσεως, επισήμως δοξολογία προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου με την συμμετοχή του Ιερού Κλήρου και των Αρχών της πόλεως. Μετά την δοξολογίαν εγένετο, προ του ανδριάντος του Μπέη Μαυρομιχάλη, Τρισάγιον υπέρ των πεσόντων κατά την ελευθέρωσιν των Καλαμών και γενικώς υπέρ των πρωτεργατών της ελευθερίας ηρώων του Έθνους μας, εις ό συμμετείχον πλην των Αρχών και τα Σχολεία της Πόλεως, οι Πρόσκοποι και χιλιάδες κατοίκων. Τον πανηγυρικόν της ημέρας εξεφώνησεν ο καθηγητής κ. Γεωργ. Κυρκιλής » (Διδαχή 15 Απριλίου 1947 ). Φαίνεται ότι ακόμη η ιστορική έρευνα δεν έχει πείσει τους διοργανωτές ότι δεν υπήρξαν πεσόντες κατά την είσοδο στην Καλαμάτα των Επαναστατών στις 23 Μαρτίου 1821.

   Το 1948 πραγματοποιούνται οι ίδιες εκδηλώσεις με τα προηγούμενα έτη και προστίθεται η αποκάλυψη στην Λαϊκή Σχολή από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας του κατασκευασθέντος ζωγραφικού πίνακος « παριστώντος την απελευθέρωσιν της πόλεως από τους Τούρκους »( Διδαχή Απρίλιος 1948 ).Εδώ φαίνεται ότι η εικόνα αρχίζει να παίζει τον ρόλο της στην υπηρεσία της δημιουργίας των ιστορικών ανακριβειών.

   Κατά το έτος 1949 όπως προκύπτει από τα χρονικά της Διδαχής δεν πραγματοποιείται κάτι διαφορετικό από τα προηγούμενα έτη αλλά η Δοξολογία, το τρισάγιο ενώπιον της προτομής του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και η παρέλαση των μαθητών των Σχολείων της πόλεως. Αναγράφεται το εξής : « ετελέσθη τρισάγιον εις μνημην των πεσόντων Ηρώων κατά την μαχην των Καλαμών » ( Διδαχή Μάρτιος Απρίλιος 1949). Βεβαίως απορίας άξιον είναι σε ποιά μάχη αναφέρεται και ποιοί και πόσοι είναι οι πεσόντες ήρωες στην μάχη αυτή.

   Στα χρονικά της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας που αναγράφονται στο περιοδικό Διδαχή του έτους 1950 ( Μάρτιος 1950 ) δεν γίνεται καμμία αναφορά για την επέτειο της 23^ης Μαρτίου 1821 ενώ αντιθέτως αναφέρεται η εορτή της 25^ης και τα περί αυτήν τελεσθέντα.

   Το έτος 1951 πραγματοποιούνται για την επέτειο ότι και κατά τα έτη 1946,1947,1948,1949 προστίθεται δε και ότι τον πανηγυρικόν της ημέρας εξεφώνησε ο Ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς.

   Το έτος 1952 κορυφώνονται οι εορτασμοί σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη και πραγματοποιούνται νέες εκδηλώσεις που θα αποτελέσουν την απαρχή για την μέχρι τώρα διενέργεια αυτών.

   Την Κυριακή 23-3-1952 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της πινακοθήκης του αγώνος της πόλεως των Καλαμών του ΄21. Κατά τα εγκαίνια τονίζεται από τον Πρόεδρο του Συλλόγου προς διάδοσιν των Γραμμάτων Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο ότι πρέπει : « η αναμνηστική εορτή της Εθνεγερσίας της 23^ης Μαρτίου του ΄21 προσλάβη την απαιτούμενην αίγλην και θεσιν εν τη Ελληνική Ιστορία… εγκαινιάζει σήμερον και την ιστορικήν Πινακοθήκην της Πόλεως των Καλαμών, της οποίας οι Πίνακες έχουν ως θέματα το ιστορικόν της απελευθερώσεως της πόλεως…» ( Διδαχή Απρίλιος Μάιος 1952).

   Την ίδια ημέρα το μεσημέρι τελείται με λαμπρότητα η Δοξολογία στο ναό των Αγίων Αποστόλων παρουσία των Βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης και του Διαδόχου Κωνσταντίνου. Μετά την κατάθεση στεφάνων και το τρισάγιο πραγματοποιείται για πρώτη φορά η αναπαράσταση της απελευθερώσεως της πόλεως από μαθητές των Γυμνασίων ντυμένων με στολές εποχής 1821. ( Διδαχή Ιούνιος 1952 ). Τον πανηγυρικό της ημέρας εξεφώνησε ο Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Καθηγητής Σωκράτης Κουγέας, προσωπικός φίλος του Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Δασκαλάκη. Ούτε και σε αυτά τα χρονικά αναφέρεται η πόλις της Καλαμάτας ως η πρώτη απελευθερωθείσα πόλη της Ελλάδος.

   Το 1953 συνεχίζονται οι ίδιοι εορτασμοί, αλλά συμμετέχουν οι μαθητές στων Σχολών Παπαφλέσσα και οι μαθητές του Ανωτέρου Εκκλησιαστικού Φροντιστηρίου με τα παραδοθέντα σε αυτούς Λάβαρα. Μετά την παρέλαση εγκαινιάζεται ζωγραφική έκθεση των Ηλία Αναστασόπουλου, Κατίνας Κάρτσωνα, Ευαγγέλου Δράκου και Στάθη Σταθάκου. ( Διδαχή Απρίλιος Μάιος 1953 ).

   Το έτος 1954 ως συνήθως τα Σχολεία δεν έκαναν μάθημα, από το πρωί έγινε η έπαρση της Σημαίας στο Κάστρο, Δοξολογία, τρισάγιο, παρέλαση, και ο πανηγυρικός εκφωνήθηκε από τον Καθηγητή της Φιλολογίας Ευστ. Κουρέα, αλλά δεν γίνεται λόγος στην Διδαχή για αναπαράσταση.( Διδαχή Απρίλιος 1954 ).

   Κατά το έτος 1955 « ετελέσθη η από 9 ετών καθιερωθείσα πάνδημος δοξολογία εν τω βυζαντινώ Ναώ των Αγίων Αποστόλων» και το τρισάγιον. (Διδαχή Μάρτιος 1955 ).

   Στο περιοδικό Αρχείον τον Μάρτιο του 1955 δημοσιεύεται η επιθυμία των συντακτών του να πραγματοποιηθεί η ανέγερση μεγαλοπρεπούς Ηρώου της Επαναστάσεως.( Αρχείον Μάρτιος 1955 ). Όμως όπως φαίνεται από το παρακάτω δημοσίευμα δεν έχει γίνει αποδεκτή στην συνείδηση του κόσμου η εορταστική ατμόσφαιρα περί την 23^ην Μαρτίου 1821 «ΧΡΕΟΣ ΟΛΩΝ. Δεν ήτο αντάξιος του μεγάλου γεγονότος που συμβολίζει η 23η Μαρτίου- όχι μόνον δια την Καλαμάτα, αλλά δια την Ελλάδα γενικώς, αφού αφορά την επίσημον κήρυξιν της Επαναστάσεως του Εικοσιένα – ο εφετινός εορτασμός εις την πόλιν μας της ιστορικής ταύτης επετείου. Και υπεύθυνοι δι’ αυτό δεν είναι μόνον οι εκπρόσωποι των αρμοδίων αρχών, που ώφειλον να οργανώσουν την εορτήν, αλλά και αι οργανώσεις της πόλεως, που δεν εκινήθησαν, ως θα έπρεπε, δια να προσδώσουν ανάλογον λαμπρότητα εις αυτήν. Εις το σημείον αυτό θα συμφωνήσωμεν απολύτως με ωρισμένας «πικράς » αληθείας τας οποίας εξέθεσε συμπολίτης από των στηλών τοπικής εφημερίδος. Η διαπίστωσις, ότι δεν έχει γίνει επαρκώς συνείδησις εις όλους τους Καλαματιανούς η 23^η Μαρτίου, ως εορτή μεγίστης σημασίας, είναι απολύτως αληθής και χρέος, πρώτον των διανοουμένων μας και κατόπιν του κ. Δημάρχου και των λοιπών τοπικών παραγόντων είναι να περιβάλλουν την εορτήν αυτήν με την στοργήν των δια να επιζήση των αντιδράσεων παραγόντων άλλων περιοχών, δια λόγους ευνόητους» (Αρχείον Απρίλιος 1955 ). Παρατηρήσεως άξιον είναι, ότι κατά τα έτη αυτά δεν γίνεται αναφορά για την Καλαμάτα ως την πρώτη απελευθερωθείσα πόλη της Ελλάδος κατά την Επανάσταση του 1821.

   Το έτος 1956 τελούνται οι ίδιες εκδηλώσεις. Το έτος αυτό έρχεται για δεύτερη φορά το βασιλικό ζεύγος και μέλη της οικογενείας αυτού. Το έτος αυτό αρχίζει να συζητείται δημοσίως το θέμα περί της πρωτιάς της Καλαμάτας κατά την επανάσταση του 1821 και μάλιστα σε αντιπαλότητα με την Αχαΐα. Ο Ακαδημαϊκός Σωκράτης Κουγέας γράφει : « Υστέρα από ένα και πλέον αιώνα ανακινείται από τους Μεσσηνίους το ζήτημα της πραγματικής επετείου του πρώτου κηρύγματος της κατά το 1821 μεγάλης επαναστάσεως και η υπέρ της Καλαμάτας δικαία διεκδίκησις της προτεραιότητος εις το μέγα και ιστορικόν τούτο γεγονός του Έθνους. Η πρώτη σοβαρά και επίσημος επαναστατική πράξις έλαβε χώραν εις την Καλαμάταν την 23 Μαρτίου 1821 και όχι εις την Αχαΐαν ( τας Πάτρας εις Αγίαν Λαύραν ) την 25^ην Μαρτίου, ως κοινώς νομίζεται είναι εκτός πάσης αμφισβητήσεως ». ( Διδαχή Μάρτιος 1958). Συνεχίζει ο Κουγέας και με άλλο άρθρο του με τίτλο : « Η πρώτη κατάλυσις της τυραννίας. Εις την Καλαμάτα την 23ην Μαρτίου 1821 ( Αρχείον Μάρτιος 1956 ). Στο ίδιο περιοδικό αναφέρεται ότι : « το ιστορικόν τούτο γεγονός γίνεται συνείδησις και πίστις όχι μόνον εις τους Καλαματιανούς αλλά και εις τους Μεσσηνίους και τους Λάκωνας… ήδη αποτελεί ικανοποίησιν και προκαλεί ιδιαίτεραν χαράν ότι η Καλαμάτα εδικαιώθη ως ιστορική πόλις και την ημέραν του εορτασμού της 23^ης Μαρτίου προβάλει πανελληνίως, ίνα γίνεται γνωστή εις τα έσχατα της Ελλάδος και πέραν ταύτης ακόμη ».

   Στα χρονικά του περιοδικού Διδαχή δεν αναφέρονται οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 23^ης Μαρτίου 1821 κατά το έτος 1957.

   Στις 22 Μαρτίου 1958 η Μεσσηνία υποδέχτηκε τον Εθνάρχη Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄, ο οποίος ήλθε στην Καλαμάτα κατόπιν προσκλήσεως του Χρυσοστόμου για να προεξάρχει των Εθνικών εορτών επί τη επετείω της απελευθερώσεως της Καλαμάτας απὸ τον Τουρκικό ζυγό. Πραγματοποιήθηκαν με προεξάρχοντα τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο οι καθιερωμένες εκδηλώσεις και βεβαίως η αναπαράσταση. Στα χρονικά αναφέρεται ότι την εικόνα της απελευθερώσεως της πόλεως μετέφεραν οι ιερείς της πόλεως ενδεδυμένοι ! ( εννοώντας προφανώς την ιερατική λειτουργική στολή ).

   Για τον Μάρτιο του έτος 1959 δεν αναγράφονται χρονικά στο περιοδικό Διδαχή.

   Το 1960 μεγαλειώδης είναι ο εορτασμός με εκπρόσωπο του Βασιλέως τον Διάδοχον αυτού. Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο Ακαδημαϊκός Σωκράτης Κουγέας αναφερόμενος στον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Μονεμβασίας Χρύσανθο Παγώνη. « Είτα προπορευόμενων 50 Αρχιμανδριτών και Ιερέων άπαντες μετέβησαν εις τον προ του ήρωος Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη χώρον ένθα εψάλη τρισάγιον υπέρ των ψυχών των αγωνιστών της ελευθερίας. Επηκολούθησεν αναπαράστασις της καταλήψεως της πόλεως παρά των επαναστατών, εχορεύθησαν εθνικοί χοροί και εγένετο παρέλασις των Σχολείων, μέσης, Στοιχειώδους και Τεχνικής Εκπαιδεύσεως. Μετά την λήξιν της παρελάσεως ο Σεβ. Μητροπολίτης ημών εδεξιώθη εις τον Μητροπολιτικόν οίκον τον Διάδοχον…» ( Διδαχή Μάρτιος 1960 ). Παρατηρείται ότι δεν αναγράφεται υπέρ των πεσόντων κατά την κατάληψιν της Καλαμάτας το 1821, αλλά γενικώς υπέρ των ψυχών των αγωνιστών της ελευθερίας.

   Στις 23 Μαρτίου 1961 κατά το επίσημο δείπνο ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος ετόνισε μεταξύ άλλων για την 23ην Μαρτίου : «ήτις απετέλεσεν αναντιρρήτως το έναυσμα και την αφετηρίαν της εκ της κόνεως αυτής αναγεννηθείσης νεωτέρας Ελλάδος. Διότι η 23^η Μαρτίου υπήρξεν η πρωταρχή της μεγαλυτέρας εποποιίας των νεωτέρων χρόνων… Όθεν εκ της θέσεως ταύτης εξ ονόματος του πανηγυρίζοντος τα ελευθέρια αυτού λαού, εκφράζομεν ευχαριστίαν προς τους τιμήσαντας αυτόν ευγενείς εκπροσώπους της Εθνικής Κυβερνήσεως…».

   Στον ίδιο εορτασμό ομιλητής υπήρξε ο Ακαδημαϊκός Ηλίας Βενέζης του οποίου η ομιλία χαρακτηρίστηκε με έντονη εθνική φόρτιση από τον Χρυσόστομο Δασκαλάκη ως « αληθινό τραγούδι, διότι τραγούδι εθνικόν ήτο αυτό που ηκούσθη εις το ιστορικόν Ναϊδριον σήμερον από τον εμπνευσμένον εθνικόν Τραγουδιστήν του μεγαλείου και της δόξης της αθανάτου Ελλάδος μας ».

   Μετά το 1961, έτος κατά το οποίο εκοιμήθη ο Χρυσόστομος Δασκαλάκης, οι εκδηλώσεις για την επέτειο της 23^ης Μαρτίου 1821 έχουν εδραιωθεί και συνεχίζονται πανομοιότυπα κάθε χρόνο.

   Την εποχή της επταετίας η επέτειος έχει καθιερωθεί και είναι έτοιμη για την εκμετάλλευσή της από τους Συνταγματάρχες, οι οποίοι γνωρίζουν καλά να παρέχουν στον λαό άρτον και θεάματα.

   Το έτος 1968 δημοσιεύεται στο περιοδικό Διδαχή ( Μάρτιος 1968) άρθρο του Δημοσιογράφου Γιάννη Αναπλιώτη με τίτλο : « Παρόντες εις την Δοξολογίαν των Αγίων Αποστόλων κατά την κήρυξιν της επαναστάσεως του 21 στην Καλαμάτα ». Τα ονόματα καταγράφονται αλφαβητικώς, υπάρχει σχετική βιβλιογραφία ( μεταξύ αυτής και πάλι το πλαστό χειρόγραφο του Παπά-Πολυζώη Κουτουμάνου), καμμία όμως παραπομπή σε πρωτότυπες πηγές εποχής. Παράδειγμα λάθους η καταγραφή του Χρυσάνθου Παγώνη ως παρόντος στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821, ενώ ήταν φυλακισμένος στην Τρίπολη. Λάθος το οποίο ο Δήμος Καλαμάτας επαναλαμβάνει μέχρι σήμερα κατά την εκδήλωση της αναπαραστάσεως.

   Το έτος 1968 και ο νέος Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης συνεχίζοντας την πρακτική του προκατόχου του συμμετέχει με ζήλο στους εορτασμούς για την 23η Μαρτίου 1821. Στις εκδηλώσεις συμμετείχε σχεδόν όλη η ηγεσία της χούντας ενώ για πρώτη φορά αναγράφεται ότι : «μετεφέρετο υπό δρομέων εκ της Ιεράς μονής Βελανιδιάς, η οποία υπήρξε το ορμητήριον του Παπαφλέσσα και των άλλων Αγωνιστών κατά την μεγάλην εκείνην ημέραν, ο πυρσός με την φλόγα της Επαναστάσεως ». ( Διδαχή Απρίλιος 1968). Επίσης για πρώτη φορά αναγνώστηκε ο λανθασμένος κατάλογος με τα ονόματα των παρόντων αγωνιστών στην Καλαμάτα κατά την απελευθέρωση αυτής. Επίσης αναφέρεται ότι οι μαθητές φόρεσαν ομοιόμορφες εθνικές ενδυμασίες, προφανώς εννοεί « αμαλίες» και « τσολιαδάκια ».

   Κατά τα άλλα όλα διεξήχθησαν όπως και τα προηγούμενα έτη, αλλά τον πανηγυρικό της ημέρας εξεφώνησε Στρατηγός ε.α. Φαίνεται ότι οι Συνταγματάρχες δεν επιθυμούσαν τους Καθηγητές.

   Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης βαθύς γνώστης της ιστορίας και επιστήμων και όχι ερευνητής εκ του προχείρου, αναφέρει στο περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας Διδαχή τον Απρίλιο του έτους 1978 : « Ακολούθως ετέλεσε, παρουσία των επισήμων και των χιλιάδων συνεορταστών, έμπροσθεν της επί της πλατείας 23^ης Μαρτίου Καλαμάτας, μνημειακής Στήλης Τρισάγιον υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των υπέρ της πίστεως και της πατρίδος πεσόντων κληρικών και λαϊκών κατά τον αγώνα της απελευθερώσεως της πατρίδος εκ του τουρκικού ζυγού, δεδομένου ότι κατά την απελευθέρωσιν της Καλαμάτας ουδείς εφονεύθη καθόσον η παράδοσις της πόλεως υπό των Τούρκων εγένετο αναιμάκτως ».

   Το πρόβλημα πλέον είναι, ότι η διατήρηση μιάς ιστορικής αναλήθειας και η θεαματική παρουσίαση αυτής της ιστορικής διαστρεβλώσεως δίνει εύκολα την δυνατότητα στους απομυθευτές της αληθινής ιστορικής πραγματικότητας να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και να ζητούν την κατάργηση όχι μόνο των φολκλορικών αναπαραστάσεων, αλλά και αυτής της αναμνήσεως των αληθινών γεγονότων, τα οποία μελετημένα ορθώς προάγουν την ιστορική μνήμη ως οδηγό για το μέλλον της κοινωνίας.

   Η αναπαράσταση που γίνεται κάθε χρόνο στην Καλαμάτα με την ευκαιρία της εορτής της 23^ης Μαρτίου 1821 και που πρόεκυψε από τις εθνικές μας επάρσεις ( ενδεχομένως αναγκαίες τότε ) της δεκαετίας του 1950 -1960 και που συνεχίζεται, πέρα από την ιστορική πραγματικότητα διαστρέφει και ορθόδοξη εκκλησιολογία με την παρουσία ιερέως ( μη ηθοποιού ) κρατούντος το Ιερόν Ευαγγέλιο, ( του οποίου η θέση είναι στην λειτουργική σύναξη ) να το προτάσσει προκειμένου να προσκυνήσουν οι ηθοποιοί της αναπαραστάσεως. Το Ευαγγέλιο, το οποίο για την ευχαριστιακή κοινότητα κατά την λειτουργική σύναξη σημαίνει τον Χριστό γίνεται αντικείμενο θεάματος σε μια θεατρική παράσταση !

   Τον τελευταίο καιρό  το φολκλόρ ( όπως και αν το εννοήσει κανείς, αλλά κυρίως εδώ με την έννοια του ψεύτικου και κάθε ψεύτικο είναι κακόγουστο ) επαναλαμβάνεται σε διάφορες περί την Καλαμάτα τοποθεσίες, χωριά, χωριουδάκια, Μοναστήρια με Δοξολογίες, αναπαραστάσεις, χορούς, στους οποίους συμβαίνουν διάφορα ευτράπελα όπως προσκύνηση μαθητών στη πέτρα που έκατσε ο Κολοκοτρώνης, μεταφορά μπαρουτιού των αγωνιστών ανά τας οδούς της Καλαμάτας, τοποθέτηση των ψεύτικων κουμπουριών των ηθοποιών αγωνιστών πάνω στο ιερό Ευαγγέλιο κατά την τέλεση του εσπερινού, κληρικούς της ορθοδόξου Εκκλησίας πάνω στο άλογο « πιθηκίζοντες » τον Παπαφλέσσα (πάνε περίπατο οι κανόνες της Εκκλησίας), μεταφορά δάδας από διαλελυμένη Ιερά Μονή, δίκην αθλητών ολυμπιακών αγωνισμάτων και ότι μπορεί να σκεφτεί και να πράξει κάθε σύλλογος, ή ομάδα αρκεί να δείξει ότι υπάρχει.

   Το πρώτο αποτέλεσμα όλων αυτών των διασπαστικών εκδηλώσεων είναι να έρχεται σε δεύτερη θέση και να μειώνεται στην συνείδηση του κόσμου, αλλά κυρίως των νέων, το μεγάλο ιστορικό γεγονός της συγκεντρώσεως πολλών αγωνιστών στη Καλαμάτα και της αποστολής Προκηρύξεως προς την Ευρώπη, κείμενο το οποίο πρέπει να αποτελεί διδασκαλία στα σχολεία του κόσμου στο περί ελευθερίας μάθημα.

   Αυτό που σήμερα συνεχίζεται, διαστρέφει με τις φολκλορικές αναπαραστάσεις την ιστορική πραγματικότητα και συνεχίζει να διδάσκει μια ψεύτικη εικόνα στους νέους για το ιστορικό γεγονός. Βέβαιο είναι ότι ο τρόπος που δημιουργήθηκε και καθιερώθηκε η τοπική εορτή της 23^ης Μαρτίου στην Καλαμάτα ως εθνική τοπική εορτή δεν μπορεί να εξεταστεί στο πλαίσιο ενός άρθρου, αλλά σε μια αναλυτική μελέτη. Το πρόβλημα είναι ότι οι κατέχοντες την όποια εξουσία συνεχίζουν να δίδουν στον λαό άρτον και θεάματα και να χρησιμοποιούν τα ιστορικά γεγονότα κατά το συμφέρον τους που ανά καιρούς έχει διαφορετικό όνομα όπως πατριδοκαπηλεία, ψηφοθηρία και άλλα.

   Το θέμα είναι τι έχει γραφτεί ή τι θα γραφτεί στην συνείδηση του λαού, αρκεί αυτή η γραφή να είναι προϊόν ελευθέρου βιώματος και όχι κατευθυνόμενης οπερέτας.

   Τελειώνοντας υπενθυμίζουμε στους εκφωνούντας τα ονόματα των συμμετεχόντων στην ειρηνική κατάληψη της Καλαμάτας ότι είναι συμμετέχοντες και όχι πεσόντες και ότι όταν αντιγράφουμε ιστορικά λάθη τουλάχιστον ας τα αντιγράφουμε με ερωτηματικό και ως παράδειγμα : όταν αναφέρουμε το όνομα Χρύσανθος Παγώνης ή Παγωνόπουλος πρέπει να ξέρουμε ότι αναφερόμαστε σε δυο διαφορετικά πρόσωπα. 1) τον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Καλαμάτας Χρύσανθο Παγώνη, ο οποίος κατά την 23^ην Μαρτίου 1821 δεν ήταν στην Καλαμάτα, διότι ήταν φυλακισμένος στην Τρίπολη όπου και εμαρτύρησε και 2) τον Γεώργιο Παγώνη φιλικό και αγωνιστή, ο οποίος την 23^ην Μαρτίου 1821 ήταν Γραμματέας του Πετρόμπεη, χειροτονήθηκε Κληρικός στο τέλος του 1821 ή στις αρχές του 1822, διετέλεσε πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Καλαμάτας, αργότερα της Επισκοπής Μεσσήνης και το 1852 εξελέγη Μητροπολίτης Αργολίδος.