Ὁ Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Δασκαλάκης καὶ ἡ μισθοδοσία τοῦ κλήρου

  

Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Μεσσηνίας ὀνόμασε τὸ ἔτος 2011: ΕΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ καὶ πραγματοποίησε σειρὰ ἐκδηλώσεων γιὰ τὸν ἀείμνηστο σπουδαῖο Ἱεράρχη. Προέβη ἐπίσης στὴν ἔκδοση βιβλίου ἀφιερωμένο στὸν δυναμικὸ Ποιμένα, στὴν ἔκδοση συλλεκτικοῦ φιλοτελικοῦ Λευκώματος καὶ σειρᾶς γραμματοσήμων. Ἡ συμμετοχὴ τοῦ Μεσσηνιακοῦ λαοῦ στὶς ὡς ἄνω ἐνέργειες ὑπῆρξε πολὺ μεγάλη καὶ συγκινητική.  Οἱ Μεσσήνιοι ἐτίμησαν γιὰ μίαν ἀκόμη φορά τὸν Πατέρα καὶ Ἀναμορφωτὴ τῆς περιοχῆς των κατὰ τὰ δύσκολα χρόνια μετὰ τὸν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τὸ σπουδαιότερο ὅμως - πέρα ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ Δασκαλάκη-  εἶναι  ὅτι ἡ μελέτη τῆς ἐποχῆς του ἀναδεικνύει τὴν ἐπικαιρότητα τῶν λόγων  αὐτοῦ  καὶ ἄλλων Ἱεραρχῶν  γιὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦσαν τότε τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καὶ ποὺ τὴν ἀπασχολοῦν ἀκόμη  σήμερα, ὅπως εἶναι τὸ πρόβλημα τῆς μισθοδοσίας τῶν ἐφημερίων.

Ἂν οἱ λόγοι τοῦ Δασκαλάκη  εἶχαν γίνει πράξη ἀπὸ τὴν Διοικοῦσα Ἐκκλησία τότε, σήμερα ἡ Ἐκκλησία δὲν θὰ ἦταν ἱκέτης κανενὸς «πολιτικάντη», δὲν θὰ ἑξαρτιόταν ἀπὸ τὴν βούληση καὶ τὰ συμφέροντα τῶν ἀπομυζησάντων τοὺς κόπους τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ πολιτικῶν.       

 Ὁ Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Δασκαλάκης   κατόρθωσε νὰ ἀναδείξει τὴν Ἐκκλησία ὡς τὸν παράγοντα ἐκεῖνον ποῦ διαμορφώνει τὸ κοινωνικὸ γίγνεσθαι, χωρὶς ἀκρότητες καὶ μικροπολιτικὰ συμφέροντα.

   Ὁ σώφρων Ἐπίσκοπος δὲν ὑπέταξε τὴν Ἐκκλησία στὴν πολιτεία σὲ μία ἐποχὴ πού πολλοὶ Ἱεράρχες ἐπεδίωκαν τὸν ἐγκλωβισμό της στὴν ἀσφυκτική, συμφεροντολογικὴ κρατικὴ ἀγκάλη. Ἤδη πρὶν  ἀπὸ τὸ 1940, ἀλλὰ ἐν πολλοῖς καὶ μέχρι σήμερα: «Τὸ κράτος δὲν ἀντιμετώπιζε τὴν Ἐκκλησία ὡς ἀπόλυτα αὐτοδιοικούμενο ὀργανισμό, οὔτε ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀπεμπολήσει τὰ δικαιώματα παρεμβάσεις στοὺς μηχανισμούς της. Στὶς ἀστικὲς πολιτικὲς παρατάξεις ἐπικρατοῦσε ἡ ἀντίληψη πῶς ὄφειλαν νὰ ἔχουν λόγο γιὰ τὰ ζητήματα ποῦ ἀφοροῦσαν στὴν Ἐκκλησία…Ἐπίσης πολλὲς φορὲς οἱ σχέσεις ὑποτέλειας τῆς Ἐκκλησίας ἐξυπηρετοῦσαν ἁπλὰ καὶ μόνο πελατειακὲς σχέσεις, καθὼς ἀποτελοῦσε κοινὸ τόπο ἡ ἐν δυνάμει πολιτικὴ ἐπιρροή της ἢ ἀπηχοῦσαν τὶς προσδοκίες τοῦ πολιτικοῦ κόσμου γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ νομιμοποίηση τῶν πολιτικῶν μεταβολῶν…Ὁ διοικητικὸς μηχανισμὸς τῆς Ἐκκλησίας δὲ τῆς Ἑλλάδος δὲν τοποθετήθηκε ἀπέναντι στὴν ἑλληνικὴ πολιτικὴ ζωὴ μὲ ἑνιαῖο πάντοτε τρόπο καὶ οἱ ἀποφάσεις τοῦ συνήθως δὲν ἦταν ὁμόφωνες. Στοὺς κόλπους τῆς συνυπῆρχαν ἀρχιερεῖς μὲ ἀποκλίνουσες πολιτικὲς ἀντιλήψεις καὶ  συμφέροντα καὶ συχνά, διαμόρφωναν τὶς προσωπικές τους στρατηγικὲς καὶ συμμαχίες».

( Θεοδόση Ἄθ.Τσιρώνη, Ἐκκλησία Πολιτευομένη, Ὁ πολιτικὸς λόγος καὶ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (1913-1941), Θεσσαλονίκη, 2010, σέλ. 429-431).

Στὴν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τοῦ 1958 (Συνεδρία 10-11-1958) συζητήθηκε τὸ θέμα τοῦ ἐφημεριακοῦ κλήρου. Ὁ διαπρεπὴς Ἱεράρχης ἐτόνισε ὅτι γιὰ τὴν πληρωμὴ τῶν κληρικῶν πρέπει νὰ ζητηθεῖ αὔξηση τῆς κρατικῆς μισθοδοσίας, ἀλλὰ νὰ μὴν καταργηθεῖ καὶ ἡ ἐνοριακὴ εἰσφορά. Χαρακτηριστικὰ μεταξὺ ἄλλων εἶπε: «…Ἐξασφαλίσαντες οἱ ἐφημέριοι ἕνα μισθὸν ἡσύχασαν καὶ ἠδιαφόρησαν διὰ τὴν ἐνοριακὴν εἰσφοράν, ἥτις μέχρις σήμερον ἀπέδωκε μόλις 29 ἑκατομμύρια γιὰ τὸ τρέχον οἰκονομικὸ ἔτος, ἐνῷ ὁ προϋπολογισμὸς προβλέπει 50 ἑκατομμύρια ἐκ ταύτης. Ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν καταβολὴν τοῦ 25% ἐκ τῶν ἀκαθαρίστων ἐσόδων τῶν Ναῶν δὲν ἐνδιαφέρονται οἱ ἱερεῖς, ὅπερ ὀσημέραι ἐλαττοῦνται, ἡ εἴσπραξις δὲ τῆς ἐνοριακῆς εἰσφορᾶς ἀποτυγχάνει. Τώρα ζητοῦμεν κατόπιν αὐτῶν αὔξησιν, τὴν ὁποίαν πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ λάβωσιν, ἰδίως οἱ ἱερεῖς τῆς ὑπαίθρου. Τί πρέπει λοιπὸν νὰ γίνῃ; Νὰ ζητήσωμεν τὴν κατάργησιν τῆς ἐνοριακῆς εἰσφορᾶς; Τοῦτο θὰ εἶναι εἰς βάρος τοῦ σχετικοῦ κονδυλίου. Κατὰ τὴν ἐμὴν ταπεινὴν γνώμην πρέπει νὰ ζητήσωμεν τὸ ἑξῆς: Τὸ Κράτος ἔχει ἐπιβάλλει φορολογίαν ἐπὶ τῶν εἰσαγομένων διὰ τῶν τελωνείων εἰδῶν, τὸ ποσὸν δὲ τῶν 55 ἑκατομμυρίων τὸ ὁποῖον εἰσπράττει ἐκ τῆς φορολογίας ταύτης διαθέτει διὰ τὰς ἀνώτατας τοῦ Κράτους Σχολάς. Νὰ ζητήσωμεν λοιπὸν τὸ ἥμισυ τοῖς ἑκατὸν ἐπιπλέον αὐτοῦ, ὥστε νὰ εἰσπράττωνται ἄλλα 55 ἑκατομμύρια διὰ τὴν αὔξησιν τῆς μισθοδοσίας τοῦ κλήρου, νὰ παραμείνη δὲ καὶ ἡ ἐνοριακὴ εἰσφορά, ὥστε νὰ φθάσωμεν εἰς τὸ ἀπαιτούμενον διὰ τὴν αὔξησιν ποσοστόν. Τὸ νὰ ζητῶμεν καὶ τὴν αὔξησιν τῆς μισθοδοσίας καὶ τὴν κατάργησιν τῆς ἐνοριακῆς προσφορᾶς, νομίζω ὅτι τοῦτο εἶναι πολὺ δύσκολον…».

 Στὴν ἴδια Συνεδρία (10-11-1958) ἐτέθη τὸ θέμα τῆς χορηγήσεως μέχρι 15% ἐκ τῆς διατηρητέας περιουσίας τῶν Μονῶν γιὰ τὴν μισθοδοσία τοῦ ἐφημεριακοῦ κλήρου. Ὁ Μεσσηνίας Χρυσόστομος πρότεινε νὰ συμβάλλουν καὶ τὰ ἱερὰ προσκυνήματα καὶ ἰδιαιτέρως αὐτὸ τῆς Τήνου.

 Καὶ ἄλλοι ὅμως Ἱεράρχες πίστευαν ὅτι στὸ θέμα τῆς μισθοδοσίας τοῦ κλήρου πρέπει ἡ Ἐκκλησία νὰ μὴν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ κράτος.

Κατὰ τὸν  Μητροπολίτη Ἀττικῆς, μετέπειτα πολύπαθο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν, Ἰάκωβο Βαβανάτσο, φίλο του Χρυσοστόμου Δασκαλάκη οἱ Κληρικοὶ τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας πρέπει νὰ μισθοδοτοῦνται ἀπὸ τὰ ἔσοδα τῶν Ναῶν, ἀπὸ ἔσοδα ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν ἀξιοποίηση τῆς περιουσίας τῶν Ναῶν καὶ τῶν Μονῶν, ἀπὸ τὴν ἐνοριακὴ εἰσφορὰ (εἰσφορὰ σὲ χρῆμα ἐκ μέρους τῶν ἐνοριτῶν ἑξαιρουμένων τῶν ἀπόρων),  καὶ ἀπὸ τὸ Μονοπώλιο τοῦ κηροῦ. Πόσο ἐπίκαιροι εἶναι σήμερα οἱ τότε λόγοι του Ιακώβου: « …ὡς καὶ  ἡ ἐπίμονος ἄρνησις τοῦ Κράτους νὰ ἐνεργήση μετὰ τοῦ ἐπιβαλλομένου μείζονος ἐνδιαφέροντος καὶ περισσοτέρας γεναιοφροσύνης, ἀφήκαν τὴν μισθοδοσίαν ταύτην ἀναπροσάρμοστον πρὸς τὰς ἐξελίξεις τὰς ὁποίας ἐδημιούργησαν ἐν τῷ μεταξὺ ἡ συνεχὴς αὔξησις τῶν ἀναγκῶν τῆς ζωῆς καὶ ἡ ἄνοδος τοῦ τιμαρίθμου». ( εἰσήγησή  στὴν Ἱεραρχία στὶς 10-11-1958)

Γιὰ τὸ μονοπώλιο  τοῦ κηροῦ ὁ Μητροπολίτης Κυθήρων Μελέτιος Γαλανόπουλος, πρώην Διευθυντὴς τοῦ Ἐκκλησιατικοῦ Φροντιστηρίου Καλαμάτας ἐπὶ Ἀρχιερατείας Δασκαλάκη, ἀνέφερε: «Θὰ ὤφειλον ὅλοι οἱ Ναοὶ νὰ ἐφαρμόζωσι τὴν προμήθειαν εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῶν τῶν παντὸς μεγέθους καὶ βάρους κηρίων καὶ λαμπάδων .Δὶ’ ἐγκυκλίων νὰ καταστήσωσι  συνείδησιν εἰς τοὺς χριστιανοὺς ἶνα προμηθεύονται τὰ κηρία καὶ τὰς λαμπάδας των ἀπὸ τοὺς Ναούς των, εἰς τιμὴν χαμηλοτέραν δὲ ταύτης τοῦ ἐλευθέρου ἐμπορίου. Αἳ κηρώδεις ὕλαι εἰσαγόμεναι νὰ μονοπωλώνται, παραχωρουμένου τοῦ προνομίου τῆς μονοπωλήσεως εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ὡς καὶ τοῦ λιβάνου καὶ παντὸς κηρώδους θρησκευτικῆς χρήσεως ὕλης». (Σύνοδος Ἱεραρχίας στὶς 10-11-1958)

Σήμερα ὅπου το θέμα τῆς μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου εἶναι στὴν ἐπικαιρότητα οἱ ἀπόψεις τοῦ Χρυσοστόμου Δασκαλάκη, ἀλλὰ καὶ  ἄλλων φωτισμένων Ἱεραρχῶν τῆς ἐποχῆς του, εἶναι ἀναγκαῖο νὰ ἀξιοποιηθοῦν πρὸς ὄφελος τῶν τόσο συκοφαντημένων ἀπὸ  «πολιτικὰ» ἀνθρωπάκια Ἀγωνιστῶν Κληρικῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.

 Ὁ Ἰωάννης Μπουγᾶς εἶναι Θεολόγος, Δρ Νεώτερης Ἑλληνικῆς  Ἱστορίας καὶ Δρ Φιλοσοφίας.