Οι παρελάσεις δεν είναι Μεταξικό κατάλοιπο – Αποδόμηση ενός μυθεύματος
Οι μαθητικές παρελάσεις δεν είναι μεταξικό κατάλοιπο, όπως αρέσκεται να λέγουν τινες εκπρόσωποι του λαού στο Κοινοβούλιο και να γράφουν κάποιοι διανοούμενοι, οι οποίοι ξορκίζουν τις παρελάσεις ως φασιστικό κατάλοιπο, ζητώντας την κατάργησή τους με κριτήρια ιδεοληπτικής προπαγάνδας ενός εξουσιάζοντος εθνομηδενισμού. Ως εκ τούτου σε αντίδραση τα φασιστοειδή υπολείμματα επιθυμούν την εκ νέου στρατικοποίηση των μαθητικών παρελάσεων και ζητούν, όπως καταφαίνεται από ναζιστικές ιστοσελίδες, να παρελαύνουν μαθητές χρησιμοποιώντας ρυθμούς και τρόπους ολοκληρωτικών καθεστώτων.
Αν οι θεράποντες αυτής της διανοήσεως πραγματοποιούσαν μίαν απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο, θα εγνώριζαν ότι υπάρχει πλήθος αναρτήσεων περί του έτους διενέργειας των παρελάσεων μετά την Επανάσταση του 1821. Ενδεικτικά αναφέρουμε: [στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» στις 27/3/1884 υπάρχει εκτενής αναφορά για παρέλαση και λαμπαδηδρομίες μαθητών και φοιτητών, όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, όπως στην άρτι απελευθερωθείσα πόλη της Λάρισας». Κατά τον αρθρογράφο: «Ιδιαιτέραν αίσθησιν έκαμεν η πρώτην φοράν εφέτος γενομένη παρέλασις των μαθητών των νομαρχιακών σχολείων Αττικής κατά τετράδες βαινόντων με την ελληνικήν σημαίαν εμπρός»].
Τα κάτωθι όμως τεκμήρια δημοσιεύονται για πρώτη φορά και έτσι αποδεικνύεται περίτρανα ότι υπήρχαν μαθητικές παρελάσεις πριν από τις αρχές του 20ου αιώνος, προ της μεταξικής δικτατορίας και μάλιστα επί πολλών διαφορετικών κυβερνήσεων.
Από το 1900 έχει ήδη καθιερωθεί ο θεσμός των μαθητικών παρελάσεων.
Στην πρωτεύουσα του κράτους
Στις 26 Μαρτίου 1900 η Εφημερίδα των Αθηνών ΕΜΠΡΟΣ σε δημοσίευμά της με τίτλο: « Ο ΠΑΝΗΣΥΓΡΙΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ. Η ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΗΣ ΠΑΡΕΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ…», μεταξύ πολλών άλλων περιγράφει αναλυτικά τα της παρελάσεως των μαθητών: «… Συμφώνως με το πρόγραμμα του Υπουργείου η συγκέντρωσις των μαθητών εν τη πλατεία Ομονοίας ήρξατο την 9ην πρωινήν ώραν, εξεκίνησαν δε πάντες βαδίζοντες ανά τετράδας και ηγουμένης της πάντας της μουσικής Εταιρίας κατευθύνθησαν διά της οδού Σταδίου και Ερμού εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν έξωθεν του οποίου παρετάχθησαν κατά φάλαγγας. Η διέλευσις των μαθητών φερόντων ομοιομόρφους στολάς και τα εθνικά σήματα επί της κομβιοδόχης και αδόντων πατριωτικά άσματα προυκάλει ζωηράν συγκίνησιν και άπειρα χειροκροτήματα. Πάντες οι μαθηταί των τε Δημοσίων και Ιδιωτικών Λυκείων υπερέβαινον τους εξακισχιλίους. Εκάστου σχολείου ηγείτο και είς σημαιοφόρος κρατών την κυανόλευκον. Το θέαμα τοσούτου πλήθους εκ μικοκρόσμου βαδίζοντος μετά στρατιωτικής τάξεως ήτο αρκούντως ωραίον… ». Άρα το πρόγραμμα τού εορτασμού και της παρελάσεως καταρτίζεται από το κράτος, από την μη δικτατορική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη, η οποία προέκυψε από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1899, κάτι που σημαίνει ότι η παρέλαση των μαθητών έχει προσλάβει επίσημο χαρακτήρα πολύ πριν από την δικτατορία Μεταξά Από το 1900 οι μαθητές φορούν ομοιόμορφο στολή και βαδίζουν υπό τον ήχο μουσικής.
Η Εφημερίδα των Αθηνών ΑΘΗΝΑΙ στις 25 Μαρτίου 1903 δημοσιεύει άρθρο του Γεώργιου Δροσίνη, το οποίο είναι ενδεικτικό και δίδει ξεκάθαρη απάντηση από το πότε εφαρμόζονται οι παρελάσεις. « Η ΕΘΝΙΚΗ ΕΟΡΤΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Εις τον στερεότυπον τρόπον κατά τον οποίον εορτάζεται η 25η Μαρτίου ως εθνική εορτή από του 1838 ότε καθιερώθη δια διατάγματος του Βασιλέως Όθωνος μια μόνη εγένετο από τινος καινοτομία: η συμμετοχή των σχολείων. Αν δεν απατώμαι την συμμετοχήν ταύτην διέταξε πρώτος ο κ. Ευταξίας και ηκολούθησαν οι κατόπιν υπουργοί. Έκτοτε οι μαθηταί όλων των δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων λαμβάνουν μέρος εις την δοξολογίαν και ακούουν εκ στόματος ενός των διδασκάλων των τον πανηγυρικόν της ημέρας, διακοσμούντες καταλλήλως προς τούτο το σχολείον των.
Πόσον η ιδέα ήτο ευτυχής αποδεικνύεται εξ’ αυτής της εφαρμογής της. Όλοι ομολογούν ότι το χαρακτηριστικώτερον και γραφικώτερον της εθνικής εορτής είνε η παρέλασις των μαθητών δια των οδών περισσότερον δε ενθουσιασμόν μεταδίδουν εις τους μεγάλους τα πατριωτικά άσματα των παιδικών στομάτων την ημέραν εκείνην, από τους παιάνας των στρατιωτικών μουσικών, τους καλπασμούς των ιππέων και τα μεγαλόφωνα προστάγματα των χρυσοστολίστων στρατηγών…».
Η ίδια Εφημερίδα στις 26 Μαρτίου 1903 αναφέρει για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου: «… Εις την παράταξιν επρόκειτο να συντελέσουν και οι μικροί μαθηταί των δημοτικών σχολείων. Αλλ’ οι σώφρονες γονείς δεν αφήκαν τα παιδιά των να παγώσουν κάτω από τας λινάς στολάς των και ούτω ολίγιστοι προσήλθαν να παραταχθούν».
Σημαντικό επισημάνσεως είναι ότι στους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου 1821 συμμετέχει και η Ισραηλιτική κοινότητα Αθηνών και τούτο αποτελεί απάντηση σε αυτούς που φωνασκούν σήμερα και θεωρούν τους αδελφούς μας Εβραίους ως τους αιτίους των εθνικών μας κακών. «Εις την Συναγωγήν. Ωραιότατα εωρτάσθη χθες την πρωίαν εν τη ενταύθα Συναγωγή υπό της Ισραηλιτικής κοινότητος η εθνική ημών εορτή. Εις την σημαιοστόλιστον Συναγωγήν συνήλθον την 9ην πρωινήν ώραν άπαντα τα μέλη της κοινότητος, όπου ο πρόεδρος αυτής και διαπρεπής της πόλεως μας ηλεκτρολόγος κ. Α. Κωνσταντίνης εξεφώνησε τον πανηγυρικόν της ημέρας.
Ο κ. Κωνσταντίνης αφού εξήρε το έργον των πατέρων ημών και την δράσιν των Ισραηλιτών εργασθέντων από της εποχής των Φοινίκων εν παραλλήλω μετά του ημετέρου έθνους, κατέληξε δια του εξής ωραιοτάτου όντως επιλόγου αποσπάσαντος τα παταγώδη χειροκροτήματα του παρευθέντος πλήθους. – Ημείς οι Ισραηλίται εν τη σταδιοδρομία ταύτη του Ελληνισμού αποτελούντες σώμα αναπόσπαστον προς τας ιδέας, αναλαμβάνοντες δε ισοτίμως των δικαιωμάτων του Συντάγματος, οφείλομεν να συντρέχωμεν το μέγα έργον του Ελληνισμού αποτίοντες ούτω όχι μόνον στοιχειώδες καθήκον προς την φίλην Πατρίδα, αλλά πληρούντες και ελάχιστον φόρον ευγνωμοσύνης προς Έθνος κατ’ εξοχήν ανεξίθρησκον και εκπολιτιστικόν. Επιτρεψατέ μοι να σας παρακαλέσω ίνα μετ’ εμού αναφωνήσετε: – Ζήτω ο βασιλεύς- Ζήτω η Μεγάλη Πατρίς». (ΑΘΗΝΑΙ Εφημερίδα των Αθηνών στις 26 Μαρτίου 1903)
Σε τοπικό επίπεδο
Αλλά, ας επανέλθουμε στο θέμα των μαθητικών παρελάσεων, οι οποίες διεξήγοντο εκτός των Αθηνών και σε όλη την Ελλάδα από το έτος 1903. «Εις τον Πειραιά… Την πρωίαν πολλά Ελληνικά σχολεία και διάφοροι Σύλλογοι προηγουμένων δύο μουσικών εξεκίνησαν από την πλατείαν του Γυμνασίου και κατευθύνθησαν βρεχόμενοι εις τον Μητροπολιτικόν ναόν Πειραιώς…» (ΑΘΗΝΑΙ 26 Μαρτίου 1903). «Εις τας Πάτρας μετά της συνήθους μεγαλοπρεπείας και επισημότητος επανηγυρίσθη η επέτειος της Εθνικής εορτής… εις τον Μητροπολιτικόν ναόν έξωθι του οποίου ήσαν παρατεταγμένοι οι μαθηταί του Γυμνασίου των Ελληνικών και Δημοτικών Σχολείων». (ΑΘΗΝΑΙ 26 Μαρτίου 1903). «ΠΥΛΟΣ. Η πόλις σημαιοστόλιστος επανηγύρισε την εθνικήν εορτήν…Οι μαθηταί των σχολείων παρήλασαν εις τας κεντρικάς οδούς και κατέληξαν εις το Δημαρχείον ψάλλοντες θούρια άσματα». (ΑΘΗΝΑΙ 26 Μαρτίου 1903).
Στην πόλη της Μεσσήνης εορτάζεται παρομοίως η 25η Μαρτίου 1821 όπως αναφέρει η εφημερίδα ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών στις 27 Μαρτίου 1927: «…κατά την πρωίαν της 25ης Μαρτίου συγκεντρώθησαν όλα τα σχολεία μετά των λαβάρων των εις την κεντρικήν πλατείαν… Κατά την 10ην π.μ. προπορευομένης της Φιλαρμονικής ανακρουούσης πολεμικά εμβατήρια παρήλασαν όλα τα σχολεία κατά μήκος της πλατείας μεταβάντα ακολούθως εις τον ναόν των Τριών Ιεραρχών ένθα εψάλη η Δοξολογία… κατόπιν επακολούθησε δεξίωσις εν τω κοινοτικώ καταστήματι… προσέφεραν γλυκίσματα και αναψυκτικά εις τους προσελθόντας δια πρώτην φοράν εφέτος εις άπαντας τους μαθητάς της Μέσης εκπαιδεύσεως».
Στις 25 Μαρτίου 1834 η Εφημερίδα ΑΓΩΝ Κυπαρισσίας αναφέρει: «Την 25ην Μαρτίου ημέραν Κυριακήν και ώραν 9ην π.μ. τελεσθήσεται Δοξολογία εν τω Καθεδρικώ Ναώ Αγία Τριάς επί τη επετείω της εθνικής ημών παλιγγενεσίας και επί τη δεκαετηρίδι από της εγκαθιδρύσεως τής Ελληνικής Δημοκρατίας. Μετά την Δοξολογίαν θέλουσιν κατατεθή στέφανοι παρά της Κοινότητος Κυπαρισσίας, Συλλόγου Εφέδρων …Γυμνασίου Κυπαρισσίας… Α’ Δημοτικού Σχολείου, Β’ Δημοτικού Σχολείου…». Η κατάθεση των στεφάνων από τους μαθητές των Σχολείων όπως καταφαίνεσαι από το προηγούμενο δημοσίευμα εγένετο την ίδια ημέρα της εορτής μαζί με τους άλλους φορείς και όχι την προηγουμένη ημέρα, όπως γίνεται σήμερα προκειμένου να μην συνωστίζονται με τους μαθητές οι διάφοροι αυτοεπιδεικνυόμενοι επίσημοι.
Το έτος 1925 δηλώνεται ξεκάθαρα ότι οι μαθητές συμμετέχουν στην εορτή με βηματισμό ρυθμικό υπό τους ήχους εμβατηρίων. « Ανταπόκρισις από Μελιγαλά. Πανηγυρικώτατα εωρτάσθη και εφέτος η επέτειος της Εθνικής Ανεξαρτησίας…Την ημέραν της εορτής οι μαθηται απάντων των σχολείων της Κατωτάτης και της Μέσης Εκπαιδεύσεως με τας σημαίας επικεφαλής οδηγούμενοι υπό των Καθηγητών και Διδασκάλων με άσματα θούρια, με βήμα ρυθμικόν και με παράστημα αρρενωπόν κατηυθύνθησαν εις την Εκκλησίαν… εκεί ο ρέκτης και διακεκριμένος Γυμνασιάρχης μας κ. Ηλίας Κουτσογιαννόπουλος…εξεφώνησε τον πανηγυρικόν της ημέρας… απευθύνας εν τέλει ωραίαν και συγκινητικήν προσλαλιάν εις τους μαθητάς εις τας ψυχάς των οποίων προσεπάθησε να εμφυσήση την ιδέαν του καθήκοντος και του ατομικού και του κοινωνικού και του προς την πατρίδα τοιούτου…». ( ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών 28 Μαρτίου 1925). Εκτός του ότι οι μαθητές συμμετέχουν στην εορτή με βήμα και παράστημα, παρακολουθούν και τον πανηγυρικό της ημέρας, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σήμερα.
Αυτό που είναι άξιο παρατηρήσεως είναι ότι από το 1903 η διενέργεια παρελάσεως από τους μαθητές έχει προσλάβει και τύπο στρατιωτικό, αφού συμμετέχουν στις παρελάσεις και στρατιώτες μαζί με τους μαθητές, οι οποίοι παρελαύνουν μιμούμενοι τρόπω τινά τους στρατιώτες. Άρα ο Ιωάννης Μεταξάς πολύ αργότερα προσδίδει επιπλέον στρατιωτικό χαρακτήρα στις παρελάσεις των μαθητών και βεβαιως, όπως συνήθως και σήμερα γίνεται, επιβάλει την ιδεολογία του στους μαθητές και με τον τρόπο των παρελάσεων.
Στην πόλη της Καλαμάτας
Στις 26 Μαρτίου 1921, εκατό έτη μετά την Εθνεγερσία του 1821 στην Καλαμάτα « Η Εθνική επέτειος της Ελληνικής Επαναστάσεως επανηγυρίσθη χθες μετά πάσης επισημότητος και μεγαλοπρεπείας… Η πόλις είχεν όψιν πανηγυρικήν. Όλα τα δημόσια και ιδιωτικά καταστήματα είχον σημαιοστολισθή… Περί την 10ην π.μ. ηγουμένης της μουσικής κατέφθασεν ο Στρατός και παρετάχθη έμπροσθεν του Μητροπολιτικού, Ναού… μετ’ ολίγην ώραν κατέφθασαν τα Σωματεία κι οι Σύλλογοι της πόλεως μετά των σημαιών και των λαβάρων των, όλα τα Δημόσια και Δημοτικά Σχολεία της πόλεως μετά των μαθητών κρατούντων μικράς σημαίας… Προσέρχονται ακολούθως άπασαι αι Πολιτικαί και Στρατιωτικαί Αρχαί… Μετά την Δοξολογίαν ο Γυμνασιάρχης κος Βαρβαρήγος εξεφώνησε τον πανηγυρικόν της ημέρας εξάρας δια μακρών το γιγάντιον έργον της Τουρκομάχου γενεάς του 1821 υμνήσας τα ένδοξα αυτών κατορθώματα. Μετά ταύτα επίσημοι και λαός κατηυθύνθησαν εις την Δημαρχίαν όπου προσεφέρθησαν πλούσια αναψυκτικά και γλυκίσματα… Γενικώς η εκατοστή επέτειος της Εθν. Παλιγγενεσίας εωρτάσθη αρκετά επιτυχώς». (ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών, 26 Μαρτίου 1921).
Από ότι εμφαίνεται από την ανωτέρω εφημερίδα η προσέλευση των μαθητών όλων των σχολείων υπήρξε εν παρατάξει, καθώς επίσης και το ότι κρατούσαν όλοι μικρές Σημαίες δίδει λύση στο σημερινό πρόβλημα της κληρώσεως των σημαιοφόρων, δηλαδή όπως και τότε έτσι και σήμερα μπορούν να κρατούν όλοι οι μαθητές Σημαία. Επίσης ο πανηγυρικός που εξεφώνησε ο τότε Γυμνασιάρχης δεν ήταν αφιερωμένος σε ιδεοληπτικὲς προσωπικές του θέσεις, αλλά αφιερωμένος στους αγωνιστές του 1821, ήταν δηλαδή εντός του θέματος της λαμπράς ημέρας και όχι ευκαιρία προβολής ανθελληνικών ή εθνικιστικών παραληρημάτων.
Κατά το έτος 1922 στην εφημερίδα ΣΗΜΑΙΑ στις 26 Μαρτίου, μετά την Δοξολογία και την συνήθη δεξίωση του Δημάρχου, αναφέρεται : «… εν τω μεταξύ καταφθάνουν αι μαθήτριαι του Αρσακείου ενδεδυμέναι με πολλήν χάριν και σεμνότηταν ομοιομόρφως μετά της Διευθύντριάς των κας Κοντίδου. Δύο εκ των μαθητριών απευθύνουν προς τον κον Δήμαρχον ωραιοτάτας πατριωτικάς προσφωνήσεις… Αλλ’ ότι εγένετο εις το Γυμνάσιον με τον πανηγυρισμόν της εθνικής εορτής είναι αφαντάστως ωραίον και συγκινητικόν. Οι μαθηταί και αι μαθήτριαι αμφοτέρων των Γυμνασίων διεκόσμησαν το Γυμνάσιον με ωραία συμπλέγματα σημαιών δάφνης… παρά την είσοδον του Γυμνασίου είχεν κατασκευασθή μεγαλοπρεπής αψίς… Μετά την τελετήν οι κ.κ. Γυμνασιάρχαι και Καθηγηταί αμφοτέρων των Γυμνασίων και άλλοι Καθηγηταί και Διδάσκαλοι συνεκεντρώθησαν μετά των μαθητών και μαθητριών και άλλων πολιτών και επανηγύρισαν ενθουσιωδώς τη ν εθνική ν εορτήν …».
Το έτος 1923 « επανηγυρίσθη μετά της συνήθους τυπικότητος η επέτειος της Εθνικής ημών Παλιγγενεσίας…ταυτοχρόνως καταφθάνουν εν ζηλευτή τάξει οι μαθηταί των Σχολείων…και καταλαμβάνουν τας οικείας αυτών θέσεις ». ( ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών 26 Μαρτίου 1923). Είναι ξεκάθαρο ότι οι μαθητές προσέρχονται με σειρά και τάξη για την Δοξολογία, δηλαδή πραγματοποιούν διαδρομή πεζή με το τρόπο της παρελάσεως.
Η Εφημερίδα Καλαμών ΣΗΜΑΙΑ στις 26 Μαρτίου 1925 καταγράφει: « Η εθνική εορτή επανηγυρίσθη χθές μετά της συνήθους τυπικότητος… περί την 10ην ήρξαντο προσερχόμενοι εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν οι επίσημοι… άπασαι αι Πολιτικαί και Στρατιωτικαί αρχαί…οι Πρόξενοι των ξένων Δυνάμεων… Προσέρχονται τα σωματεία μετά των Σημαιών και λαβάρων των, οι μαθηταί των σχολείων…μετά το πέρας της τελετής εζητωκραύγασαν πάντες υπέρ του Έθνους». Και κατά την εορτή της 25ης Μαρτίου το έτος 1925 συμμετείχαν οι μαθητές και όχι μόνο εν παρατάξει προσήλθαν στον Ναό της Υπαπαντής Καλαμάτας, αλλά εζητωκραύγασαν και υπέρ του Έθνους.
Στις 25 Μαρτίου 1926 ο εορτασμός για την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821 « υπερέβη κάθε προσδοκίαν… οι Καλαματιανοί…συνέρευσαν αθρόοι εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν ίνα μετάσχωσι της πατριωτικής τελετής… Ακολούθως προσέρχονται οι μαθηταί των σχολείων κρατούντες ανά χείρας μικράς σημαίας, οι πρόσκοποι προκαλούντες τον γενικόν θαυμασμόν». Εν συνεχεία ακολουθεί η Δοξολογία, ο πανηγυρικός και η δεξίωση στο Δημαρχείο και το απόγευμα της ίδιας ημέρας « η ωραιοτέρα, πατριωτικωτέρα και συγκινηκωτέρα εορτή έλαβε χώραν εις την Λαϊκήν Σχολήν. Η οργάνωσις της ωραίας ταύτης πατριωτικής εορτής οφείλεται εις την πρωτοβουλίαν των δύο Γυμνασίων και του Πρακτικού Λυκείου. Πολύ προ της 5ης απογευματινής οι μαθηταί των Σχολείων και πλείστοι συμπολίται κατέκλυσαν ασφυκτικώς την αίθουσαν…την 5ην λαμβάνει τον λόγον ο Γυμνασιάρχης του Β’ Γυμνασίου κ. Ξανθάκης…μετά ταύτα απαγγέλλονται εν μέσω ζωηρών χειροκροτημάτων τα εξής ποιήματα…επακολουθούν διάφοροι Ελληνικοί χοροί υπό των μαθητών και μαθητριών…περί την 7ην εσπερινήν οι μαθηταί του Σχολείου και οι οπλίται λαμπηδοφορούντες διέσχισαν προηγουμένης της Μουσικής, τας οδούς της πόλεως άδοντας διάφορα θούρια και κατέληξαν εις την παλατείαν της 23ης Μαρτίου». (ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών 26 Μαρτίου 1926). Προφανώς οι μαθητές που έλαβαν μέρος στην λαμπαδηφορία το έκαναν συντεταγμένα.
Στις 27-3-1930 η Εφημερίδα ΣΗΜΑΙΑ Καλαμών αναφέρει για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1821: «Η εορτή επί τη επετείω της 25ης Μαρτίου 1821 διεξήχθη και εις την πόλιν μας μετά πάσης μεγαλοπρεπείας και λαμπρότητος… ολίγον προ της ενάρξεως της τελετής κατέφθασαν και οι πρόσκοποι και τα σχολεία μετά των μαθητών και των διδασκάλων των, λαβόντα την οικείαν θεσιν των … επί τη Επετείω της Εθνικής μας Εορτής διεξήχθησαν εις όλα τα Σχολεία της πόλεως μας μεγαλοπρεπέσταται εορταί… το εσπέρας εγένετο επίσης και λαμπαδηφορία μετεχόντων όλων των Σχολείων και του Στρατού…».
Οι μαθητές καταλαμβάνουν με σειρά την οικεία θέση και καταφθάνουν με παράταξη όπως και με παράταξη γίνεται η λαμπαδηφορία στην οποία, όπως όλα τα προηγούμενα έτη, συμμετέχουν οι μαθητές.
Η Εφημερίδα της Μεσσηνιας Θάρρος στις 27 Μαρτίου 1931 σε κύριο άρθρο με τίτλο: « Πως εώρτασε η πόλις την εθνικήν της εορτήν. Η τελετή η Λαμπηδοφορία κ.λ.π.», μεταξύ πολλών άλλων περί τελετών, Δοξολογίας και εκδηλώσεων αναφέρει : «…ολίγον δε αργότερον ήρχισεν να πληρούται κόσμου η προς τον Μητροπολιτικόν Ναόν άγουσα ομώνυμος οδός ….μετ’ ολίγον δε καταφθάνουν αι μαθήτριαι και οι μαθηταί των σχολειών μετά των Καθηγητών των». Προφανώς οι μαθητές δεν κατέφθασαν αγεληδόν αλλά συντεταγμένα και το σημαντικό είναι ότι συμμετέχουν οι Καθηγητές. Το εσπέρας δε « εγένετο Λαμπηδοφορία διοργανωθείσα υπό του ενταύθα Συντάγματος και των σχολείων. Το θέαμα των λαμπηδοφορούντων στρατιωτών μαθητών επομένων της μπάντας του Συντάγματος ήτο κάτι το υπέροχον».
Οι προαναφερθείσες εκδηλώσεις στην Μεσσηνία και αλλού δεν αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο των περιοχών αυτών, αλλά όλων των περιοχών του Ελλαδικού κράτους κατά τις προαναφερθείσες εποχές. Στο πλαίσιο ενός άρθρου δεν είναι δυνατή η αναφορά και σε άλλες περιοχές, κάτι το οποίο δύναται να πράξει ο κάθε απροκατάληπτος ερευνητής.
Συμπερασματικά αποδεικνύεται εκ των ανωτέρω ότι η διαδικασία της παρελάσεως υπάρχει για τους μαθητές πολύ πριν από την ανάληψη της κυβερνήσεως από τον Ι. Μεταξά.
Οι παρελάσεις, όπως και κάθε τι που πραγματοποιείται από μαθήτριες και μαθητές, σε κάθε εθνική εορτή είναι διαχρονικό ιστορικό γεγονός που δεν επιδέχεται αμφισβητήσεως και δεν δημιουργεί κανένα εκπαιδευτικό πρόβλημα. Πρόβλημα δημιουργείται όταν δεν πραγματοποιούνται αυτές οι εορτές και οι παρελάσεις με ελεύθερη βούληση και γίνονται εργαλεία για την μετάδοση του οποιουδήποτε ιδεολογήματος εθνικιστικού η μη.
Το κάθε κρατικό καθεστώς από οποιαδήποτε ιδεολογία και αν διακατέχεται οφείλει να αφήνει τους μαθητές ελευθέρους να επιλέξουν την συμμετοχή τους ή μη στις παρελάσεις των εθνικών και άλλων εορτών και να μην επιβάλει «ιδεοληπτικώ τω τρόπω» την υποχρεωτικότητά τους ή την κατάργήση τους.
